Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές. Το άτομο που πάσχει εγκλωβίζεται σε επαναλαμβανόμενες σκέψεις (ιδεοληψίες) και συμπεριφορές (καταναγκασμούς) που του προκαλούν δυσφορία και αν δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά, μπορεί να παρεμποδίσει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ανθρώπου.

​

Ποια είναι τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής;

Ιδεοληψίες.

Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις, που παρεισφρέουν επίμονα στο μυαλό του ατόμου. Οι σκέψεις αυτές φαίνονται και στον ίδιο τον πάσχοντα περίεργες και είναι σα να του επιβάλλονται παρά τη θέλησή του. Οι ιδεοληψίες είναι δυσάρεστες, προκαλούν δυσφορία και άγχος. Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι είναι δικές του σκέψεις και δεν μπερδεύεται για το τι είναι πραγματικό ή όχι. 

Συνήθεις ιδεοληψίες.

• Το άτομο φοβάται μη μολυνθεί.

• Το άτομο φοβάται μην προκαλέσει κακό στον εαυτό του ή τους άλλους.

• Το άτομο φοβάται μη γίνει βίαιο ή επιθετικό.

• Ενοχλητικές σκέψεις σεξουαλικού περιεχομένου.

• Το άτομο έχει ανάγκη για συμμετρία και τάξη.

• Το άτομο έχει υπερβολική θρησκευτική ή ηθική αμφιβολία (θα τιμωρηθώ για τις σκέψεις μου, δεν είμαι καλός άνθρωπος).

​

Καταναγκασμοί.

Για να εξουδετερώσει το άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες, το άτομο νιώθει αναγκασμένο να επαναλαμβάνει συνεχώς ορισμένες πράξεις, συχνά με βάση κάποιους δικούς του κανόνες. Αυτές οι πράξεις ονομάζονται καταναγκασμοί ή τελετουργίες και γίνονται με σκοπό να μειώσουν το άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες. Οι καταναγκασμοί εκτελούνται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, απαιτούν συνήθως αρκετό χρόνο και επηρεάζουν τη ζωή του ατόμου. Ο τύπος του καταναγκασμού σχετίζεται με το είδος της ιδεοληψίας που προσπαθεί το άτομο να καταπολεμήσει. Για παράδειγμα, άτομο με ιδεοληψία μόλυνσης, πλένει πολλές φορές τα χέρια του, που το πλύσιμο διαρκεί τόσο πολύ που ερεθίζονται τα χέρια του ή παθαίνει δερματίτιδες. Άτομο με ιδεοληψία αμφιβολίας (είναι το μάτι της κουζίνας ανοιχτό;) κάνει καταναγκασμούς ελέγχου (ελέγχει 100 φορές για να του φύγει το άγχος).

Συνήθεις τελετουργίες.

• Καθαριότητας (πλύσιμο χεριών ή αποφυγή βρώμικων πραγμάτων).

• Επανελέγχου (έλεγχος συσκευών, πορτών).

• Επανάληψης λέξεων/φράσεων/πράξεων (αν ανοίξω και κλείσω 10 φορές το φως, δε θα πεθάνει ο άντρας μου).

• Τακτοποίησης (συγκεκριμένη θέση αντικειμένων).

• Θησαυρισμού (συλλογή ασήμαντων αντικειμένων).

• Γνωσιακές (προσευχές, μέτρημα, το 3 γρουσούζικος αριθμός).

• Καθαρές ιδεοληψίες χωρίς καταναγκασμούς (εσωτερικοί μονόλογοι με μεγάλη δυσφορία).

​

Φάρμακα ή Ψυχοθεραπεία;

Τα φάρμακα μειώνουν τόσο την ένταση των ιδεοληψιών όσο και των καταναγκασμών. Αν το άτομο σταματήσει να παίρνει τα φάρμακά του, είναι πολύ πιθανό να υποτροπιάσει. Έχει βρεθεί ότι η σταδιακή ελάττωση της φαρμακευτικής αγωγής σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία μειώνει την πιθανότητα υποτροπής. Επειδή η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι χρόνια, είναι σημαντικό το άτομο να μάθει να αντιμετωπίζει την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων του. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι η πιο ενδεδειγμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής. Χρησιμοποιεί τεχνικές για αντοχή της κατάστασης ή της ιδέας, που προκαλεί στο άτομο φόβο ή άγχος, ενώ παράλληλα καταπολεμά τον καταστροφικό τρόπο σκέψης, με αποτέλεσμα να βοηθά το άτομο να προλαμβάνει τις υποτροπές. 

 

Υπάρχουν βιβλία αυτοβοήθειας;

Στην ελληνική βιβλιογραφία προτείνονται τα εξής:

• Νικήστε τις φοβίες, του I. Marks.

• Μανίες, φοβίες και έμμονες ιδέες, του F. Lamagnere.